Janina Kostkiewicz ,,Polski nurt krytyki nazizmu przed rokiem 1939. Aspekty ideologiczne i pedagogiczne”.

Niemiecki narodowy socjalizm – ideologię, w imię której Niemcy rozpętały II wojnę światową – stworzyły najnowocześniejsze i najbardziej postępowe wówczas idee. Tak o ideach tych myślał ,,nowoczesny'' Zachód, tak one same siebie określały. Z pism polskich intelektualistów dwudziestolecia międzywojennego wynika, że wszelkie odmiany socjalizmu, wraz z niemieckim narodowym socjalizmem, mieniły się forpocztą nowoczesności. Socjalizm niósł przecież nową ,,moralność'' wolną od starych katolickich norm, zakorzeniony był w marksizmie, odrzucał związki z Watykanem, a wszelką religijność tolerował o tyle, o ile nadawała się do jego wzmocnienia. Znaną nam historyczną postać nazizmu, który ma na sumieniu ofiary II wojny światowej, wzmacniała ponadto inna, wówczas ,,super postępowa'' idea – rasizm. Ten był wykwitem ,,samej nowoczesności'': wyrósł na wygenerowanych i rozwiniętych przez Zachód najbardziej ,,postępowych'' teoriach i ideach – darwinizmie, eugenice, odrzuceniu chrześcijaństwa z jego miłością bliźniego, aż po konsekwencje freudyzmu. To zachodnioeuropejska perspektywa jego postrzegania do momentu inwazji Niemiec na Polskę w dniu 1 września 1939 roku.

[…] Jest to w istocie pierwsza próba niemal całościowego spojrzenia na polskie środowiska krytykujące nazizm nie wówczas, gdy uzasadniał on już militarny atak Niemiec na sąsiednie państwa wraz z rozpoczęciem II wojny światowej, nie wówczas, gdy stał się on teoretycznym zapleczem zbrodni ludobójstwa […], lecz znacznie wcześniej, gdy na narodowosocjalistycznym gruncie wspierano i pierwsze akty normatywne, i pierwsze programy wychowawcze, które miały być realizowane gwoli spełnienia różnych zapowiedzi przewidywanych przez twórców tej ,,doktryny”. […] Praca Janiny Kostkiewicz, przywracająca pamięć o części polskich dokonań okresu międzywojennego […], należy do tych, na które długo czekała polska nauka. Należy żywić nadzieję, że jej publikacja znakomicie przyczyni się i do intensyfikacji studiów nad nazistowskimi projektami pedagogicznymi i do pogłębienia namysłu nad intelektualnymi dociekaniami podejmowanymi przez międzywojennych uczonych polskich, zagubionymi lub zapoznanymi w okresie PRL-u, gdy krytyka nazizmu – owszem: krzykliwa – pomijała, a nawet wykluczała perspektywę przypominaną przez Autorkę. 

Z recenzji prof. Bogdana Szlachty

 

Analiza powstałej w II Rzeczypospolitej krytyki ideologii narodowosocjalistycznych Niemiec nie została dotąd przedstawiona całościowo, tym bardziej w pogłębiony naukowo sposób. Samo zatem już podjęcie tej tematyki przez Autorkę zasługuje na uznanie. Rośnie ono wraz z lekturą studium profesor Janiny Kostkiewicz. Na pozytywną uwagę zasługuje zebranie i solidne wykorzystanie bardzo bogatego materiału źródłowego, obejmującego zarówno istotne dla tematu czasopisma naukowe i społeczne, ale również rozproszonego w znacznym stopniu po licznych, nierzadko efemerycznych tytułach prasowych II RP czy niskonakładowych broszurach. Autorka rekonstruuje swoistą mapę intelektualnych odpowiedzi z Polski na ujawniające się w Niemczech narodowego socjalizmu, pozostaje niemal całkowicie zapomniana także w samej Polsce. Ta arcyciekawa monografia tę lukę w naszej pamięci znakomicie wypełnia. 

Z recenzji prof. Andrzeja Nowaka

 

Janina Kostkiewicz – prof. dr hab., pedagog, profesor na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, przewodnicząca Rady Dyscypliny Pedagogika UJ, założycielka i redaktor naczelna czasopisma ,,Polska Myśl Pedagogiczna”. Autorka prac z zakresu pedagogiki ogólnej, filozofii i ideologii edukacyjnych, historii idei i myśli pedagogicznej.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Pamiętaj o kulturze w dyskusji. Każdy komentarz jest sprawdzany przez Administratora