Pisarz

A trzeba dodać, że Janusz Krasiński to postać stanowczo za mało dzisiaj znana. Na kanwie jego życiorysu możnaby napisać niejedną książkę, a ogrom refleksji i doświadczeń Autora przekłada się na liczne powieści, opowiadania i reportaże. W czasie okupacji był członkiem Szarych Szeregów (AK), walczył w Powstaniu Warszawskim, w trakcie którego został wywieziony do Oświęcimia, a następnie do Dachau. W powojennej rzeczywistości trafił do więzienia, oskarżony o działalność konspiracyjną. Za kratkami na Mokotowie, w Rawiczu i Wronkach spędził lata 1947-1956. Jego pisarstwo zaczęło się zaraz na wolności, a jego sztuki teatralne były później wystawiane w Paryżu, Linzu i Moskwie.

Wydobyć wielkość z codzienności

PRL nie był państwem niepodległym, a jego przywódcy działali w interesie obcego mocarstwa, mając na swoim sumieniu życie wielu własnych obywateli.  Jedną z licznych ofiar represji był Autor: spędził dziewięć lat w komunistycznych więzieniach, gdzie spotkał ludzi związanych ze „sprawą Pileckiego” albo tych, którzy towarzyszyli znanym postaciom Podziemnej Polski jak adiutant gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego.

Z drugiej strony w PRL-u żyli, codziennością zwykłą i niezwykłą, ludzie „normalni”. Im właśnie poświęcił swoje felietony Janusz Krasiński. Zarazem czasy PRL-u to także czasy szybkiej industrializacji ziem polskich, gwałtownych zmian w stylu życia, potrzebach społecznych czy dostępności nowinek technicznych. Telefon czy elektryfikacja stawały się powszechne, docierały do małych miejscowości, zaskakiwały ludzi w ich odwiecznej pracy. Wiązało się to z zanikaniem starych zawodów, takich jak kołodziej czy (nieprzemysłowy) rybak. Krasińskiego z jednej strony fascynuje rozmach nowopowstających wielkich zakładów, z drugiej zaś z wielkim wyczuciem pochyla się nad tymi ludźmi, których zajęcia stają się archaiczne, niepasujące do otaczającego ich świata i coraz mniej opłacalne.

Reportaż, przez wielkie „R”

Reportaż oddaje drobne czynności leśnika czy kołodzieja, które współczesnym bardziej pasowałyby do powieści historycznej niż do opisu życia w XX w. Autor, bez względu na to czy opisuje duże zakłady, czy kaszubskiego rybaka, zawsze koncentruje się na mikrohistorii, na pojedynczych przypadkach z dnia powszedniego. Gdy dziennikarz-narrator przybywa do interesującego go miejsca, przedstawia czytelnikowi rzeczywistość oczami jego mieszkańców. W zbiorze znajdziemy nawet opis miasteczka nakreślony przez jednego z mieszkańców, widocznie gadułę, zapytanego przypadkiem o drogę. Taki chwyt literacki podpowiedziała rzeczywistość, której uczestnikiem był młody wtedy reporter.

„Metafizyka uboju” to zbiór świetnych reportaży, które idealnie nadają się do spotkań z przeszłością, ale nie tą przeszłością wojen i wielkich zamachów stanu, ale ze zwykłymi ludźmi i ich niezwykłymi historiami. Dla Czytelnika będzie to rzut okiem na wymarły świat, w dobie powszechnego Internetu jeszcze bardziej nam odległy.

Adam Zechenter