W ramach obchodów, zorganizowanych przez samorząd studentów Czuwaskiego Państwowego Uniwersytetu Pedagogicznego, przed głównym kampusem uczelni odbył się flash mob, podczas którego poszczególne wydziały uniwersytetu zaprezentowały program artystyczny. Następnie w niebo puszczono sto sześćdziesiąt pięć balonów. Nie zabrakło oczywiście oficjalnych przemówień przybliżających sylwetkę Iwana Jakowlewa. Nie da się jednak ukryć, że „obchody” można uznać za dość skromne.

Redakcja Portalu Arcana ze swej strony postanowiła przybliżyć postać Jakowlewa polskiemu Czytelnikowi.

Iwan Jakowlewicz Jakowlew urodził się dwudziestego piątego kwietnia 1848 roku w rodzinie chłopskiej w miejscowości Koszki-Nowotimbajewo w guberni simbirskiej (obecnie na terytorium Tatarstanu). W 1856 r. trafił do szkoły elementarnej w Starych Burundukach. Jako najlepszego ucznia w 1860 r. skierowano go szkoły w Simbirsku. W 1863 r. kończy podstawowy kurs gimnazjalny i rozpoczyna pracę polegającą na mierzeniu gruntów chłopskich dla kancelarii simbirskiej guberni.

W związku z wykonywanymi obowiązkami jeździ często po terenach guberni simbirskiej, kazańskiej i samarskiej. Powoli dojrzewa w nim myśl o konieczności zapewnienia czuwaskim chłopom odpowiedniej edukacji, przede wszystkim w kontekście dostępu do kultury rosyjskiej, z którą związana była możliwość uzyskania wyższego statusu społecznego. W 1867 otrzymuje możliwość kontynuacji edukacji w simbirskim gimnazjum. Równolegle rozpoczyna kursy korepetytorskie dla czuwaskiej młodzieży, które wkrótce stają się czymś w rodzaju prywatnej szkoły, popieranej przez miejscowego inspektora szkolnictwa (którym był wówczas… ojciec Lenina Ilja Nikołajewicz Uljanow). W 1870 r. Jakowlew rozpoczyna studia na uniwersytecie w Kazaniu.

Podczas studiów w Kazaniu, dzięki pomocy wybitnego orientalisty Nikołaja Iwanowicza Ilminskiego, udaje mu się w 1871 r. stworzyć pierwszą wersję współczesnego alfabetu czuwaskiego, opartego na rosyjskim, zawierającą czterdzieści siedem liter. Ze względu na znaczne trudności w przyswojeniu sobie takiego zestawu Jakowlew zmniejsza liczbę znaków do dwudziestu pięciu (w 1873 r.). Rok później powstaje pierwszy czuwaski elementarz. Jego inicjatywa spotkała się z silnym oporem środowisk akademickich, które wyśmiewały go za „pomysł uczynienia z czuwaskiego języka literackiego”.

Po ukończeniu Wydziału Historyczno-Filologicznego Uniwersytetu Kazańskiego Jakowlew rozpoczyna pracę jako inspektor szkolnictwa czuwaskiego na terenie Kazańskiego Okręgu Szkolnego (obejmującego gubernie kazańską, simbirską, samarską, saratowską, astrachańską). Głównym dziełem Jakowlewa stało się Simbirskie Czuwaskie Seminarium Nauczycielskie, które rozwinęło się ze wspomnianych już kursów korepetytorskich. Do 1919 r., kiedy to bolszewicy zreformowali szkołę pozbawiając ją czuwaskiego charakteru, ukończyło ją około tysiąca dwustu osób (przede wszystkim Czuwasze, ale również Rosjanie i Tatarzy), które miały niebagatelny wpływ na odrodzenie czuwaskiej kultury zarówno w okresie caratu, jak i podczas krótkotrwałego etapu „korienizacji” w latach dwudziestych XX wieku. Sam Jakowlew został pozbawiony swojego statusu „ze względu na poglądy nie pasujące do naszej, rewolucyjnej epoki” Dzięki znajomości z ojcem Lenina „wódz rewolucji” zapewnił mu, za osobistym wstawiennictwem, rentę. Umarł w 1930 r. w Moskwie.

Oprócz wspomnianej pracy pedagogicznej Jakowlew znany jest również jako wydawca i tłumacz. W 1911 r. ukończył przekład Ewangelii, do 1922 r. pracował natomiast nad przekładem Biblii. Nie ukończył go jednak, w tym samym roku musiał przenieść się do syna (najpierw Piotrogród, potem Moskwa). Rękopisy jego tłumaczenia znalazły się w archiwum Brytyjskiego Towarzystwa Biblijnego. Jakowlew wydał również serię książek na temat legend i pieśni czuwaskich, z kolei na język czuwaski przetłumaczył wiele fragmentów rosyjskich klasyków: Puszkina, Lermontowa, Tołstoja i wielu innych. W sumie opublikował około stu książek i broszur, które przyczyniły się do głównego celu jego działalności, czyli zbliżenia pomiędzy Czuwaszami a Rosjanami, przy jednoczesnym zachowaniu czuwaskiej kultury i języka.

Źródła: irekle.org, chuvsu.ru, chgpu.edu.ru

(Błażej Cecota)