W ramach święta języka erzja – Erzjan Kelen Chi, ustanowionego w 1993 r., w Republice Mordowii odbywają się występy artystyczne, wystawy oraz odczyty. W mordwińskim czasopiśmie narodowym „Erzjan Mastor” ukazał się z tej okazji artykuł wiceprzewodniczącego Erzjan Inekużo (Komitet Wykonawczy Kongresu Narodu Erzja) Eriusza Beżaja (rosyjska wersja nazwiska: Borys Eriuszow). „W naszym narodzie pozostało bardzo mało żywych tradycji i obyczajów, o których można by powiedzieć: oto tradycja Erzja, ich święto. Nasze obyczaje, tradycje, święta zostały starannie, za pomocą knuta i piernika (bata i marchewki), zatarte przez rosyjskie władze i cerkiew prawosławną.” – podkreśla Beżaja.  

Oprócz uroczystości w Republice Mordowii, przedstawiciele narodu mordwińskiego obchodzili swoje święto także we wspomnianych już diasporach, rozrzuconych w autonomicznych republikach nadwołżańskich oraz okolicznych obwodach rosyjskich. Dobrym przykładem jest tutaj Samara, gdzie uroczystości zorganizowała mordwińska organizacja „Tundo” („Wiosna”). Koncerty muzyki tradycyjnej, wystawy sztuki i rzemiosła, degustacja potraw narodowych, stoiska z książkami dotyczącymi historii i obyczajów narodu mordwińskiego – to wszystko czekało na uczestników obchodów Dnia Języka i Kultury Erzja, które miały miejsce w samarskim Pałacu Kultury.

Warto wspomnieć, w nawiązaniu do słów Beżaja, że oficjalny Dzień Języka Erzja obchodzony jest 16 kwietnia, czyli w dzień urodzin twórcy łacińskiego alfabetu tego języka – Anatolija Riabowa (w języku erzja – Riabowona). Obecnie Mordwini używają cyrylicy. W okresie realizowania polityki „korienizacji” przez Sowietów Riabow pracował w Mordwińskim Biurze Rady Mniejszości Narodowych Rosyjskiej Socjalistycznej Republiki Sowieckiej (1924-1930), następnie przy Radzie Narodowości ZSRS. To właśnie tam, w 1932 r., stworzył łaciński alfabet języka erzja. W latach 1934-1937 zajmował stanowisko kierownika katedry języków mordwińskich w Instytucie Agro-Pedagogicznym w Sarańsku. Rozstrzelany podczas „Wielkiej Czystki” w czerwcu 1937 r. Zrehabilitowany w 1956 r. Do końca życia zaangażowany w popularyzowanie nauczania mordwińskich języków – był autorem słowników, opisów gramatyki i podręczników erzja.

Zgodnie z oficjalnymi danymi z 2003 r. naród mordwiński liczy obecnie około miliona osób. Tylko jedna trzecia spośród tej liczby zamieszkuje autonomiczną Republikę Mordowii, gdzie stanowi czterdzieści procent osiemsettysięcznej populacji. Większość spośród Mordwinów posługuje się dwoma językami mordwińskimi – moksza i erzja. Jednak istnieją również grupy, które zostały całkowicie zrusyfikowane, w czym niebagatelną rolę odegrała cerkiew prawosławna. Według niektórych danych z mordwińskiej rodziny wywodzi się sam patriarcha Moskwy i Całej Rusi Cyryl.

Źródła: finugor.ru, goloserzi.ru, pravmir.ru

(Błażej Cecota)