Prosimy o zgłoszenie chęci udziału: emailem biuro@omp.org.pl (temat wiadomości: Konferencja Realizm) lub na facebooku: www.facebook.com - termin przyjmowania zgłoszeń 7 czerwca. 

11 VI 2012

Collegium Maius Sala im. Michała Bobrzyńskiego

ul. Jagiellońska 15 Kraków

Słowo Wstępne:

10:00- 10.30

Prof. dr hab. Bogdan SzlachtaDziekan Wydziału Studiów Międzynarodowych UJ

Dr hab. Włodzimierz Bernacki prof. UJ Dyrektor Instytutu Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych UJ

Różne oblicza realizmu politycznego

Panel I W kręgu władzy  

10.30- 12.30

Dr Mirosław Szumiło

(Uniwersytet Marii Curie- Skłodowskiej)

Realizm polityczny w kierownictwie PZPR - płaszczyzny i interpretacje

- Realizm polityczny członków kierownictwa PZPR jako swoiście pojmowana ,,polska" racja stanu- czyli sojusz ze Związkiem Radzieckim;

- Gomułka: ZSRR jako gwarant granic zachodnich. Próby poszerzenia autonomii PRL w stosunku do ,,centrali”;

- Uzasadnienia realizmu w wydaniu gierkowskim.

Mateusz Szpytma

(Instytut Pamięci Narodowej w Krakowie)

ZSL: realiści – koniunkturaliści - idealiści?

- Czym było ZSL? Opinie na jego temat w dyskursie publicznym;

- Czy była to struktura całkowicie uległa PZPR, czy jednak organizacja działająca w interesie wsi?

- Jakim mianem można określać jego członków i władze?

Dr Adrian Tyszkiewicz

(Uniwersytet Jagielloński)

W okowach "demokratycznego centralizmu": przypadek Stronnictwa Demokratycznego w Polsce Ludowej

- W systemie politycznym PRL SD zajmowało wyznaczoną przez partię komunistyczną, drugorzędną pozycję, wpisując się tym samym w obcy realizmowi politycznemu nurt postaw dogmatyczno-konformistycznych;

-W okresach osłabienia omnipotencji partii komunistycznej SD in corpore ale i za sprawą określonych grup działaczy (np.: twórcy elaboratu De Republicaemendanda) czy struktur (np.:casus Związku Młodych Demokratów a.d. 1956) dążyło do poszerzenia zakresu własnej autonomii oraz redefinicji rzeczywistości społeczno- politycznej w duchu liberalizacji i demokratyzacji.

Prof. dr hab. Antoni Dudek 

(Uniwersytet Jagielloński, Instytut Pamięci Narodowej)

Program Stowarzyszenia PAX: realizm, koniunkturalizm czy utopia?

- Punktem wyjścia dla środowiska PAX było przekonanie o trwałości porządku pojałtańskiego i trafności przemian ustrojowych dokonanych po 1945 r.

- W ramach daleko idącej akceptacji dla realiów, próbowano lansować koncepcję reformy systemu politycznego PRL zakładającą zwiększenie roli PAX.

- Koncepcja tzw. wieloświatopoglądowości socjalizmu stanowiła przejaw myślenia utopijnego, charakterystycznego dla środowiska skupionego wokół B. Piaseckiego

Dyskusja

Przerwa kawowa

12.30- 12.45

Panel II W kręgu opozycji cz. I

12.45- 15.15  

Dr hab. Marek Kornat prof. UKSW

(Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego)

Realizm i idealizm w polskiej myśli politycznej emigracji pojałtańskiej

- Czy pojęcia „realizm” i „idealizm” są kategoriami poznawczymi czy etykietami o charakterze raczej światopoglądowym, czy też ideologicznym?

- W roku 1967 znany politolog Adam Bromke wydał książkę: Poland’sPolitics: Idealism versus Realism, w której sformułował twierdzenie, iż cała epoka II Rzeczypospolitej była okresem niepodzielnej przewagi idealizmu w polskiej myśli politycznej. Pojałtańska emigracja w tej perspektywie stanowiła kontynuację II Rzeczypospolitej i również stanowiła formację intelektualną zdominowaną przez idealizm polityczny. Czy ten sąd jest uzasadniony?

- Pojęcia „realizm” i „idealizm” częściej służą ideologizacji dyskursu historycznego i stygmatyzacji przeciwnika (lub inaczej myślącego) niż rzeczywistym celom poznawczym. Stąd wynika konieczność ich możliwie klarownego zdefiniowania, inaczej bowiem są hasłami, nie wnoszącymi niczego do refleksji historyka idei.

- Rozróżnić trzeba realizm celów i realizm metod. Podmiot polityczny (jednostka partia polityczna, albo rząd) stosujący realizm metod, nie musi mieć realistycznych celów. W realiach polskich – doświadczeń niewoli porozbiorowej i zniewolenia totalitarnego – nie sposób pogodzić wierność imponderabiliom i zachować realizm celów. Spór więc jest jedynie o realizm środków prowadzących do celów.

- Jak zauważył wybitny historyk Piotr Wandycz, „realizm” i „idealizm” jako pierwiastki funkcjonujące w historii, występują rzadko w „czystej postaci”. Myśl polityczna – badana w konkretnej postaci (programy polityczne, publicystyka) przejawia się najczęściej w postaci „mieszanej”, w formie fenomenów łączących obydwie kategorie pojęciowe.

Dr hab. Piotr Kimla

(Uniwersytet Jagielloński)

Realizm z fałszywej analogii historycznej wywiedziony. Przypadek Ksawerego Pruszyńskiego

- Błędna analogia Rosji carskiej do Rosji sowieckiej.

Dr Kazimierz Michał Ujazdowski 

(Uniwersytet Łódzki)

Realizm polityczny Ruchu Młodej Polski

Dr Maciej Zakrzewski

(Instytut Pamięci Narodowej w Krakowie)

I kto tu jest realistą? Przypadek Stanisława i Józefa Mackiewiczów

- Pojęcie realizmu politycznego jest częściej pojęciem politycznej propagandy niż narzędziem analizy politologicznej.

- Pojęcie realizmu zawsze wymaga odniesienia do tego co uważa się za realne państwo, naród, cywlizacje,  etc.

- Realizm od strony materialnej i formalnej.

- W związku z tym można mówić o różnych realizmach, często nie dających się sprowadzić do jednego mianownika, czego przykładem jest twórczość Stanisława i Józefa Mackiewiczów - autorów, radykalnie różniących się w ocenie tych samych wydarzeń, a jednocześnie godnych miana realistów.

Rafał Łatka

(Uniwersytet Jagielloński)

Czy prymasa Wyszyńskiego można określać mianem realisty politycznego?

- Koncepcja przewodzenia polskiemu Kościołowi, jako przejaw realistycznej postawy prymasa Wyszyńskiego w świetle trudnych warunków działania w ramach państwa komunistycznego

- Prymas Wyszyński i Kościół wobec tzw. ,,polskich miesięcy” jako przykład realizmu politycznego w praktyce działania 

- Porównanie w kontekście realizmu działań ,,Prymasa Tysiąclecia” i jego następcy Józefa Glempa.

Roman Graczyk

(Instytut Pamięci Narodowej w Krakowie)

Linia polityczna grupy „Tygodnika Powszechnego” 1945 – 1989

- Linia polityczna „Tygodnika” była zmienna, inna w każdym z czterech okresów (1945 – 1948; 1949 – 1953; 1956/57 – 1976; 1977 – 1989)

- „Neopozytywizm polityczny” Stanisława Stommy jako oryginalny pomysł na koegzystencję katolików z komunistami (kontekst: „Wieloświatopoglądowość” Bolesława Piaseckiego)

- „Neopozytywizm polityczny” jako model afirmacji pryncypiów ustrojowych i wewnątrzustrojowej kontestacji aktualnej polityki Partii/ rządu w tej mierze, w jakiej oddalała się ona od haseł demokratyzacji z Października ’56. 

Dyskusja

Przerwa

15.15- 16.30

Panel III W kręgu opozycji cz. II

16.30-18.30

Prof. dr hab. Tomasz Gąsowski

(Uniwersytet Jagielloński)

"Niesłychanie pożyteczni szaleńcy". Przedsierpniowa opozycja w poszukiwaniu formuły realistycznego działania

-"Dziwne zwierzę" - opozycja w systemie niedemokratycznym.

- Pogrobowcy  niepodległości: akcje antysystemowe w PRL końca lat 60

- Niepodległość, finlandyzacja, socjalizm z ludzką twarzą: główne kierunki działań opozycyjnych w latach 1976-1980

- W poszukiwaniu antykomunistycznego realizmu.

Jan Olaszek 

(Instytut Historii PAN, Instytut Pamięci Narodowej) 

,,Solidarność” i opozycja w latach 1982-1988 a problem realizmu politycznego

- Na ile można rozumować kategoriami realizmu politycznego w stosunku do organizacji o charakterze nielegalnym?

- Jak uczestnicy tego ruchu rozumieli pojęcie realizmu politycznego?

- Omówienie w odniesieniu do realizmu politycznego przykładowych postaw osób, organizacji i środowisk opozycyjnych (m.in. Lecha Wałęsy, Jana Kułaja, Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej NSSZ ,,Solidarność" czy pisma ,,Res Publica")  

Dr hab. Miłowit Kuniński prof. UJ

 (Uniwersytet Jagielloński, prezes Ośrodka Myśli Politycznej)

Realizm polityczny w schyłkowej fazie komunizmu w Polsce. Koncepcja Mirosława Dzielskiego

- Kompromis historyczny oparty na etyce chrześcijańskiej w ujęciu Dzielskiego, jako próba realistycznej koncepcji włączenia ludzi władzy do procesu przemian: gospodarczych, cywilizacyjnych, politycznych.
- Polityka zagraniczna w koncepcji Dzielskiego- idea włączenia ZSRS w sferę cywilizacji zachodniej.
- Na ile koncepcja Dzielskiego była trafna i czy mogła zapewniać skuteczne środki działania?

Prof. Dr hab. Ryszard Terlecki

 (Uniwersytet Jagielloński, Instytut Pamięci Narodowej w Krakowie ) 

Okrągły stół. Czy było warto?

- Zwolennicy i przeciwnicy rozmów przed i po obradach.

- Ewolucja oceny ,,okrągłego stołu" w kontekście rezultatów wyborów kontraktowych, prezydentury Jaruzelskiego i powołania rządu Mazowieckiego. Jak oceniać porozumienie na tle jesieni narodów i ,,programu przyspieszenia.

- Kim byli realiści w 1989 roku i czy mieli rację?

Dyskusja

Zakończenie obrad