Liczne odniesienia do najnowszej historii Polski, do wybitnych poetów, zajmujących wysokie pozycje w literackim panteonie (mimo, że nie wstydzili się swojej polskości) nadają tomikowi zaszczytne miano „patriotycznego”. Nie są to jednak tanie sentymenty czy powierzchowne określenia. Poeta, przedstawiając konkretne epizody z przeszłości, pokazuje wstrząsające uwikłanie jednostki w historię. Nakreślone historie urastają zarówno do rangi symboli, jak i tragedii narodowej.

Nie jest łatwo połączyć rozum i serce. Dzieli je wielka odległość, ale tylko razem stanowią o człowieczeństwie. Jak w poezji opowiedzieć o historii, aby nie wzbudzić chęci odwetu, ale wzruszyć, przekazać, że należy pamiętać? Uczynił to Wojciech Wencel, np. w wierszu „Śmierć Lachom”. Podczas recytacji tego wiersza w jednej ze szkół średnich, młodym ludziom stanęły w oczach łzy. Poeta wydobył z głębokości serca autentyczne współczucie.

Ten tomik wierszy powinien znaleźć uznanie także u ks. Isakowicza-Zaleskiego, niestrudzonego bojownika o pamięć dla ofiar rzezi wołyńskiej.

Utwór „Wołyń 1943” jest przejmującą liryczną opowieścią o dramacie jednostki uwikłanej w wielowiekowy konflikt Polski i Ukrainy. Poeta, podobnie jak Herbert w wierszu „Apollo i Marsjasz”, przedstawia okrucieństwo oprawcy i mękę ofiary. Obaj poeci odnoszą się do malarstwa, które dla nich jest dopełnieniem i inspiracją dla literatury. Zdają się wychodzić z założenia, że bez ironii i sceptycyzmu nie można przetrwać i zwyciężyć zła tego świata. Obaj w sposób naturalistyczny i dosadny ukazują śmierć pojedynczego człowieka. W wierszu „Calcium magnesium”, poświęconym ofiarom ludobójstwa w Katyniu, Wencel napisał:

„ich utrudzone ciała

stopniowo tracą na wadze

(...)

rozkłada się wątroba

wiotczeją mózg i serce”

Ta śmierć stała się symbolem w dziejach Polski, stała się „solą ziemi”, tej ziemi.

Jakie jest przesłanie całego tomiku? W tych wszystkich bolesnych słowach tli się dla Polaków nadzieja. W „De profundis” - wierszu dedykowanym poecie z pokolenia "Kolumbów", Andrzejowi Trzebińskiemu, widać międzypokoleniowe pojednanie, choć okupione walką i niezrozumieniem:

„lecz widać było z oddali, że płoniemy a nie giniemy”

Ogień ma moc niszczącą, ale i oczyszczającą, jest symbolem życia, pamiętania, trwania.

Prawdziwa sztuka rodzi się z cierpienia, można powiedzieć, że takie było przekonanie Zbigniewa Herberta. Pisał o virtus, jej poszukiwał w świecie antycznym i współczesnym. Trzynaście lat upłynęło od śmierci Herberta, bezkompromisowego człowieka i poety, księcia niezłomnego, który potrafił wielkim tego świata powiedzieć, że są mali, ułomni, chciwi i zadufani. Teraz mamy Wojciecha Wencla, który tworzy poezję z głębokości serca i intelektu, nie przejmując się jazgotem wielkich – maluczkich współczesnej Polski. Pisanie o tym, że ojczyzna, virtus, historia, człowiek, są wartościami najważniejszymi, nie przysparza wstydu.

            Ewa Maciejewska

Wojciech Wencel, De profundis, Kraków 2010, ss. 47