Siedemdziesiąt kilkustronnicowych artykułów układa się w jeden logiczny sens. Tytułowy tekst opowiada o zamachach na Aleksandra Litwinienkę, Wiktora Juszczenkę czy Lwa Trockiego, ale także – z tych nieudanych – na Josipa Tito czy Władimira Kostowa. Taki Georgi Markow został zabity jak w najśmielszych powieściach szpiegowskich – z użyciem specjalnego parasola z umocowaną w środku zatrutą igłą. Opisy ostatnich „zatruć” sięgają dziwnie świeżych przypadków jak ten ze stycznia 2011 r., gdy od nadmiaru rtęci w organizmie trafiło do szpitala małżeństwo Kałasznikowów – rosyjskich dysydentów.

Śmiać się czy bać?

Opowieści o Moskalach nie mogą być pozbawione czarnego humoru. Z jednej strony ma on wymiar symboliczny jak historia kosmonauty Siergieja Krikałowa, który został wysłany na orbitę 18 maja 1991 r. jeszcze jako obywatel ZSRS a w kosmosie stał się bezpaństwowcem, gdyż jego kraj rozpadł się na niepodległe republiki, z których żadna nie kwapiła się do sprowadzenia go na Ziemię. Więcej dramaturgii ma opowieść o beztroskim Nikicie Chruszczowie, który zlecił wypróbowanie bomby atomowej o sile rażenia 6666 razy większej niż tej zrzuconej na Hiroszimę. Na szczęście naukowcy Julij Chariton i Andriej Sacharow wyprodukowali znacznie mniejszy egzemplarz testowy, ale już ta bomba wystarczyła, by 100 km na północ od Nowej Ziemi – gdzie zdetonowano bombę – wzniósł się grzyb o średnicy 40 kilometrów, a wybuch był odczuwalny nawet na Alasce. A gdyby naukowcy wiernie wykonali polecenie I sekretarza KPZS?

Kiedy już Rosja, a kiedy jeszcze sowiety?

Autorka dużo miejsca poświęca Władimirowi Putinowi i jego metodach sprawowania władzy. Wojna w Czeczenii, tajemnicze wybuchy pod budynkami mieszkalnymi m.in. w Wołgodońsku oraz dzieje upadku mera Moskwy Jurija Łużkowa to tylko próbka rzeczywistości politycznej Federacji Rosyjskiej. Co ciekawe u Anny Zechenter granica między okresem sowieckim a „demokratyczną” Rosją jest dosyć płynna. Zmienia się skala zbrodni lecz mechanizmy zostają łudząco podobne, może bardziej wysublimowane i sformatowane pod demokratyczne wyobrażenia współczesnego świata. Równolegle do historii ze Wschodu Autorka demaskuje mity Zachodu – rzekomą szlachetność Che Guevary, pseudomądrość Róży Luksemburg, nowoczesność pokolenia '68, które sprawuje dziś rządy w UE.

Kremlowskie trucizny mają jednak swoje drugie dno. Osobna część książki poświęcona jest postawom przeciwnym do opisywanych powyżej. Poznajemy historie polskich aktorów, którzy w godzinie próby (II wojny światowej i okupacji) złożyli ofiarę życia w bezkompromisowej postawie wobec okupanta. Czytamy o niemieckim miasteczku Haren nad rzeką Ems, które na trzy powojenne lata (1945-1948) zamieniło się w skrawek wolnej Polski i zmieniło nazwę na „Maczków” (od nazwiska gen. Stanisława Maczka). Poznajemy agentów polskiego kontrwywiadu, którzy łamali sowieckie szyfry i wykradali bolszewikom tajemnice wojskowe. Historie bohaterskie, czasem triumfujące a czasem przybrane w szaty dramatycznych klęsk okazują się być na kremlowskie trucizny solidnym antidotum. Zagłębiając się w opowieści o naszych rodakach – przegrywających lub zwyciężających z bolszewizmem pod różnymi postaciami – możemy odkrywać co jest składnikiem prowadzącym do zniszczenia (post)sowieckiego potwora. Bo na kim moskiewski niedźwiedź łamał swoje najtęższe zęby jak nie na patriotycznej, świadomej własnych sił Rzeczypospolitej i jej najlepszych pokoleniach?

Jakub Maciejewski

Anna Zechenter, Kremlowskie trucizny, Wydawnictwo ARCANA, Kraków 2012, ss. 466.