Nowak: Nie pozwólmy uczynić z katastrofy smoleńskiej komedii
Nie pozwólmy uczynić z katastrofy smoleńskiej komedii – zdają się brzmieć refleksje po spotkaniu z Profesorem Andrzejem Nowakiem
Krakowski Klub Gazety Polskiej zorganizował 15 grudnia na ulicy Brackiej 3/5 spotkanie z Profesorem Andrzejem Nowakiem, poświęcone jego najnowszej książce „Od Polski do post-polityki”. Ale rozmowa w środowy wieczór nie oscylowała wokół książki, lecz wokół sytuacji Rzeczpospolitej w ogóle. Zdaniem, zarówno Profesora, jak i słuchaczy, najważniejszym wydarzeniem w najnowszej historii Polski, wokół którego toczy się bezprecedensowa walka polityczna, jest tragedia smoleńska.„Walka o przywrócenie tragicznego wymiaru katastrofy smoleńskiej (…) jest walką w obronie nie tylko Polski, ale i [walką] o obowiązujący sposób opowiadania o świecie”.
Wykład Profesora Andrzeja Nowaka składał się z dwóch części. W pierwszej z nich była mowa o kilku wypadkach, które udowadniają, że "nasze [wszystkich ludzi – red] postrzeganie świata jest bardzo ograniczone". Jako przykład wykładowca podał swoje spotkanie z Profesorem Lechem Kaczyńskim 27 maja 2000 roku w siedzibie Porozumienia Centrum. Podczas tamtej rozmowy Lech Kaczyński ubolewał nad końcem swojej kariery politycznej i stwierdzał, że „walka z postkomunizmem ugrzęzła” i że jemu samemu „nic już nie uda się zrobić”. W tym samym czasie, w sąsiednim pomieszczeniu Jarosław Kaczyński miał prowadzić telefoniczną rozmowę o rozpadzie koalicji AWS – Unia Wolności. Najbliższe wydarzenia miały pokazać, że to dopiero początek wielkiej politycznej drogi Lecha Kaczyńskiego – jego działalność na stanowisku Ministra Sprawiedliwości, która rozpoczęła się niedługo po tamtym spotkaniu, utorowała mu drogę do stołecznej prezydentury, a ta z kolei – do Belwederu. Podobnie Profesor Nowak przekonywał, że dzień 11 września 2001 roku był przełomową datą także dla Polski. Okazało się bowiem, że Ameryka potrzebuje alianta zastępczego i Polska może tę okazję wykorzystać. Paradoksalnie więc – chwile zwątpienia mogą pojawiać się w chwili wielkiego przełomu, a stan euforii może być nieadekwatny do zbliżającej się klęski.
Profesor Nowak wspomniał także o śmierci Ojca Świętego Jana Pawła II, którego autorytet z pewnością powstrzymałby prymitywne wystąpienia „męt i szumowin” jakie miały miejsce pięć lat później pod kurią biskupią.
Druga część wykładu odnosiła się do myśli Arystotelesa, a dokładnie do dwóch metod postrzegania świata: tragedii i komedii.
Właściwą reakcją na wydarzenia z 10 kwietnia było tragiczne ujęcie rzeczywistości – zawierające: patos, rozpoznanie (anagnorisis) i perypetie. W klasycznym ujęciu oznaczają one: bolesne lub zgubne zdarzenie (jak np. tragedia smoleńska), zwrot od nieświadomości ku poznaniu, oraz odwrócenie biegu zdarzeń w kierunku przeciwnym do intencji działania postaci. I ten moment wystąpienia stanowił bezpośrednie odwołanie do tragedii smoleńskiej, bowiem – zdaniem Profesora – część środowisk dążyła do przedstawienia katastrofy jako komedii, a więc wydarzenia, gdzie ścierają się różne racje, z których żadna nie jest do końca prawdziwa, a kat i ofiara są zrównywane na końcu dramatu jako postacie równie zabawne. Konkretnym przykładem miało tu być wystąpienie „pewnego posła z Lublina” sugerujące nietrzeźwość Prezydenta i różne insynuacje o Lechu Kaczyńskim, czy generale Błasiku mającymi wywierać presje na pilotów. Taka formułą przedstawiania rzeczywistości miała stanowić groteskę, stąd też tak ważna jest walka o sposób opowiadania o 10 kwietnia, w której naszym zadaniem byłoby przywrócenie tamtym wydarzeniom tragicznego wymiaru.
Były jednak w tym wykładzie słowa otuchy. Profesor Nowak szczególnie podkreślał znaczenie „perypetii”, a więc – przypomnijmy - „odwrócenie biegu zdarzeń w kierunku przeciwnym intencjom działania postaci.” Ma to więc oznaczać, że sytuacja może się drastycznie zmienić od tej, forsowanej przez główne siły polityczne – jak to już miało miejsce we wcześniej wspomnianych przykładach.
Dyskusja po pierwszej części spotkania rozwijała się wielowątkowo. Szczególnie miłym zaskoczeniem dla redakcji portal.arcana.pl było częste odwoływanie się do pierwszego wywiadu zamieszczonego na naszej stronie internetowej. Później Profesor Nowak miał to skwitować słowami skierowanymi do nas w kuluarach: a więc to nie wy piszecie te wszystkie komentarze.
Rozmawiano dalej o edukacji w Polsce, gdzie zgodnie przyznano, że to rządy, uchodzące za prawicowe, przyczyniły się do walnego upadku oświaty (gimnazja). Poruszano także problematykę spraw zagranicznych – Profesor zapewniał, że wokół prezydenta Federacji Rosyjskiej tworzy się środowisko, które nie chce dzielić władzy ze służbami specjalnymi podległymi premierowi Putinowi. Szanse na spór wewnątrz władzy rosyjskiej są mało prawdopodobne, ale jednak jest on możliwy. Padały też sugestie, że cerkiew prawosławna jest dość mocno uzależniona od tamtejszej władzy, a niektóre osobistości z najwyższych szczebli hierarchii kościelnej mają życiorysy wskazujące na bliską współpracę ze służbami specjalnymi.
Na spotkaniu, prowadzonym przez przewodniczącego krakowskiego Klubu Gazety Polskiej Mirosława Borutę, było obecnych kilkadziesiąt osób.
Jakub Augustyn Maciejewski
