„Przemyśleć Polskę” to zbiór ponad dwudziestu tekstów Barbary Fedyszak-Radziejowskiej rozsianych po czasopismach: „Arcanach”, „Sieci” (jeszcze bez „W”), „Gościu Niedzielnym”. Czytamy w nich o idei „Solidarności” nadal kołaczącej do polskich serc, o zmorach postkomunizmu, o zohydzaniu wsi polskiej przez mainstreamowe media. Znana socjolog analizuje też badania opinii publicznej i wskazuje nie tak pesymistyczne wnioski, jak można by przypuszczać po kondycji środków masowego przekazu. Np. w referacie wygłoszonym na konferencji „Chrześijanin w życiu politycznym” naukowiec podawała dane, z których jasno wynika, że mimo promowania liberalnych wzorców system wartości Polaków właściwie pozostaje niezmienny – nadal rodzina, religia, wykształcenie odgrywają ogromną rolę w życiu każdego z nas. Transformacja przestawiła nas może nieco na konsumpcyjne tory, rozbudziła aspiracje zawodowe, ale wcale nie oderwała nas od korzeni, jak chcieliby jej twórcy.

Wielką zasługą pani doktor jest także obserwowanie zjawisk niebezpiecznych, nazywanie ich i wskazywanie metod przeciwdziałania. Weźmy za przykład stan wojenny, ewidentną zbrodnię przeciwko narodowi, z którą Polaków stopniowo się oswaja. Pamięć historyczna naszych rodaków jest zresztą systematycznie przeprogramowywana: na akceptację PRL-u jako naturalnego etapu polskości, na antysemityzm – jako polską winę, na bohaterszczyznę – jako zmorę naszych przodków. Taka narracja wtłaczana jest nie tylko w książki Jana Tomasza Grossa, ale też w dyskusję o Ryszardzie Kuklińskim czy kwestii rozebrania Pałącu Kultury i Nauki w Warszawie.

Mamy więc diagnozę, ale jest i recepta. Autorka podaje na tacy źródła  siły do podtrzymywania i rozprzestrzeniania zdrowej tożsamości – nie tylko Jan Paweł II, nie tylko Solidarność czy też naturalne wiejskie wspólnoty, które wykazywały się heroizmem broniąc się przed kolektywizacją początków PRL…  Książka „Przemyśleć Polskę” to właśnie jedna z trafniejszych recept na rozwadnianie świadomości.

Michał Drewnicki

Barbara Fedyszak-Radziejowska, Przemyśleć Polskę, Warszawa 2013, wydawnictwo Prohibita, ss. 305.